ADHD: Een Brein zonder Dimmer

(Over Paralysis en Flow)

De foto’s

Ik heb dit artikel al geschreven. Hij is af. Ik moest nu de foto voor de blog verzinnen en ik vind dit best een lastige. Om te delen bedoel ik. Want er over schrijven, de ADHD Paralysis is één, een foto erbij zoeken is dan weer een heel ander ding. Niet die leuke foto van de vrolijke Tannie voor een zelf-geschilderd kunstwerk. Nee da’s een makkie. Die is leuk. De leuke Tannie. Maar er is een keerzijde aan mij die ik niet deel. Omdat ik daar zelf niet mee geconfronteerd wil worden, maar die er wel is (geweest). De andere kant van mij. Anxiety, depressie, paralysis, burnout. Overleven in een wereld die niet voor mij gemaakt lijkt te zijn. Alleen mijn inner circle kent deze. En in 2024 maakte ik deze selfie (zwart wit) op de donkerste bodem van mijn zijn. Ik wist niet waarom, maar ik moest toen mijn intens gevoel van machteloosheid, moedeloosheid en teleurstelling in mezelf vast leggen. En nu deel ik die met de wereld. Fokking hell. Dus dat. Even als intro. En door naar 2025:

Productief in de Flow anno 2025

Rond acht uur ’s ochtends begin ik meestal met webdesignen, leren, ideeën bedenken en creëren. Deze week heb ik een flinke blog de deur uitgedaan, twee mock-landing pages ontworpen én ontwikkeld, en me tijdens het proces veel nieuwe webdesigntechnieken eigen gemaakt. Vandaag is alweer donderdag en gisteravond laat heb ik de eerste outlines gemaakt voor de derde landing page van deze week. Met deze productiviteit doe ik meer in drie dagen dan ik eerder deed in een jaar. Of zelfs in tien jaar.

Ik heb ADHD. Hoe kan ik zo productief zijn? Ineens?

Ik heb het eerder meegemaakt, die flow en hyperfocus. Er is op deze aarde niets dat meer belonend is dan dat. Better than sex, I swear! Hyperfocus en flow zijn voor een ADHD’er zo intens fantastisch, dat het bijna onmogelijk is om het in woorden te vangen. Alles valt op zijn plek; het voelt alsof je leeft in je ultieme potentie.

De Andere Kant: Mijn Lange ADHD Paralysis

Maar er is ook een keerzijde. Een hele donkere. En dat is paralysis. Volledig bevroren zijn in je doen en laten, gevangen in een onzichtbare muur die je niet kunt doorbreken. Het gaat gewoon niet. Niet vooruit, niet achteruit. Stilstand.

Ik zeg wel eens gekscherend: “Ik ben geboren zonder dimmer. Ik heb alleen een aan- en uitknopje.” Waar neurotypische mensen gewoon dóen, schakel ik als ADHD’er alleen tussen de uitersten van het spectrum. Alles of niets. Ik rook 40 sigaretten per dag, drink tien flessen wijn per week en eet een koe op… óf ik ben een geheelonthoudende, niet-rokende veganist (waarbij ik nadrukkelijk wil vermelden dat ik al 13 jaar geen dieren meer eet, omdat ik het moreel niet ok vind).

ADHD-Paralysis

Mijn vingers rusten op het toetsenbord, maar ik vind de woorden niet. Tranen prikken achter mijn ogen als ik terugdenk aan de eindeloze fases van inactiviteit, depressie, anxiety in mijn leven. Want ADHD-paralysis is niet zomaar even geen zin hebben. Het is geen uitstelgedrag of een ‘lui’ momentje. Het is alsof een gigantische zwaartekracht je op de bank duwt, volledig verlamd.

Verlamd op de bank, onder een deken, series bingen. En niet op de prettige manier waarbij je op een zondagmiddag lekker met een kop thee en je kat op schoot een paar afleveringen kijkt. Nee… ik bedoel dag in, dag uit, elke wakkere minuut gevangen in dat nietsdoen. Zelfs rechtop staan lijkt een onmogelijke opgave. Deze uitputtende, verlammende staat van zijn is geen onschuldige fase – het is slopend, geestelijk én lichamelijk.

Waarom Paralysis zo Lang Kan Aanhouden

ADHD’ers kunnen zich zo schuldig en minderwaardig voelen als ze niet van de bank kunnen komen. Maar deze ADHD-paralysis is geen karakterfout, of  kwestie van gebrek aan wilskracht. Het is een neurologisch fenomeen dat voortkomt uit een onbalans in het brein. De twee belangrijkste factoren zijn dopamine en norepinefrine, neurotransmitters die cruciaal zijn voor motivatie, focus en het vermogen om te handelen.

De neurologie erachter

Dopaminetekort

ADHD’ers hebben een lager basale dopamine-activiteit in de prefrontale cortex, het hersengebied aan de voorkant van ons brein, dat verantwoordelijk is voor plannen, beslissen en organiseren. Dit betekent dat taken die niet direct belonend zijn, simpelweg niet genoeg ‘brandstof’ geven om het brein te activeren. Zelfs de simpele gedachte om een taak te starten kan super overweldigend zijn, puur omdat de beloning nog niet ervaren wordt.

Overweldiging en Burnout

Het ontbreken van een ‘dimmer’ betekent dat ADHD’ers schakelen tussen aan en uit. Na een periode van hyperfocus (met intense dopaminepieken) kan het brein volledig uitgeput raken. Dit leidt tot een fase waarin paralysis als een natuurlijke reset fungeert. Een grote maar hierbij is dat het veel te lang kan aanhouden. Dit resulteert dan in een vicieuze cirkel van stress en extreme vermoeidheid.

Stress en Cortisol

Want ADHD-Paralysis wordt een langdurige en chronische kwestie door de aanhoudende stress die het genereert. Een ADHD-brein staat namelijk nooit UIT. Er is altijd dat sluimerende gevoel van iets willen doen, iets moeten doen. Omdat je weet dat je zoveel KAN. Inactiviteit is dan simpelweg het verdoen van je eigen talenten en capaciteiten. Maar…Wanneer je je bewust bent van alle dingen die je zou moeten doen, stijgen de cortisolniveaus in je lichaam. Dit beïnvloedt de executieve functies in de prefrontale cortex nog verder, waardoor zelfs de simpelste handeling onmogelijk lijkt.

De Impact van ADHD-Paralysis

Het actieve (zichzelf naar beneden pratende) brein van de ADHD’er zorgt er echter voor dat stresslevels en cortisol, maar blijven oplopen. Dit kan resulteren in burnout/ bijnieruitputting (de bijnieren produceren cortisol) en (extreme vormen van) chronische vermoeidheid. I’ve been there, got the T-shirt en hell is er vast niks bij.

De effecten van langdurige paralysis zijn zodoende diepgaand en kunnen leiden tot gevoelens van schuld, schaamte, depressie en een blijvend gevoel van totale machteloosheid. Het is een uitputtende staat waarin je vaak harder voor jezelf wordt, terwijl je eigenlijk begrip en zelfzorg nodig hebt.

Inzicht

ADHD is een spel van uitersten op elk denkbaar vlak. Maar door inzicht in de neurologische mechanismen te krijgen, kunnen we misschien meer begrip ontwikkelen voor onszelf en leren hoe we ons brein beter kunnen ondersteunen. Want we zijn niet lui…. Ons brein werkt simpelweg op een andere manier. En dat maakt ons uniek.

Mijn tips:

Ergens voelt het raar om tips te geven. Ik heb namelijk de hele cyclus van ADHD-verlamming helemaal doorgemaakt tot het absolute uiterste, waarbij ik mezelf zo over de afgrond heb gewerkt dat ik een chronische stress-immuniteits-stoornis er aan heb overgehouden. Praktisch gezien betekent dit voor mij dat ik heel veel dingen moet doen èn moet laten, om te kunnen functioneren. Ik zeg niet dat dit voor jou ook geldt: maar voor mij werkt het. Ik vermeld alleen de belangrijkste.

Junkfood

Dit is een zeer uitgebreide term die vatbaar is voor velerlei interpretaties. Wat is junkfood? Gefrituurd eten, een kroket uit de muur of een diepvriespizza? Of alles wat tot op zekere hoogte bewerkt is? Ik persoonlijk heb gemerkt dat ik het best functioneer op ‘whole foods’ die ik zelf klaar maak. Maar volg hierin vooral jouw eigen proces, ritme en gevoel en let goed op wat je lichaam je vertelt. Weet dat ADHD’ers extreem verslavingsgevoelig zijn. Dus zeker ook voor ‘slecht eten’. Ik in ieder geval wel. Zie ook hieronder.

Suiker/ koolhydraten

15 Jaar geleden kwam ik er al achter dat ik mijne extreme PMS wat in toom kon houden door in de week voor mijn menstruatie geen brood en suiker te eten. Het schommelen van mijn bloedsuiker maakt dat ik enorme stemmingswisselingen kreeg. Ik merkte later dat als ik helemaal geen suiker of koolhydraten (koolhydraten zitten o.a. in brood, pasta, rijst, aardappelen, maïs, snoep, chocola, koekjes en in zoet of gedroogd fruit) at, ik veel meer in balans ben en blijf. Ik krijg wel koolhydraten binnen, maar dan bijvoorbeeld via rauwe cacao, pinda’s, noten en wat niet zoet fruit, zoals tomaat, paprika, courgette en aubergine (in bijna alles zit wel wat koolhydraten, maar ik hou het onder de 50 gram per dag).

Belangrijk: Ik ben extreem suiker-verslaafd (brood, koekjes, pizza, chips, croissantjes, alles met chocola) en hiervan afkomen was moeilijker dan stoppen met roken of drinken!! Onderschat dit niet. Ik ga er nog een blog over schrijven!

Koffie en cola

En geloof me…. Voor een ADHD’er is dit echt EEN GROOT DING!!! Wij ADHD’ers houden hiervan, want het geeft een onmiddellijke Dopamine-boost. Maar misschien omdat ik ook Autisme heb en Anxiety, word ik er verschrikkelijk onrustig van. De langere termijn nadelen zijn groter dan de korte termijn voordelen voor mij. Heeeeeel af en toe drink ik een kop koffie of een colaatje en weet dan dat ik daar de rest van de dag last van heb. (Maar Oh zo lekkerrrrr!! Mjammie…)

Lichaamsbeweging en contact met de natuur

Wat ik wel doe is veel bewegen. Dansen, wandelen, zwemmen en soms een fitness workout. Maar tijdens mijn ADHD-paralysis/ burnout die vele jaren duurde, kon ik niet van de bank afkomen en bewoog ik niet. Het lukte niet. Ik had geen grammetje Dopamine of energie in mijn lijf meer over.

Hoe je vanuit zo’n situatie in beweging komt is door EXTREEM. KLEINE. STAPJES. VOORUIT te doen. Hele kleine babysteps. Echt… trust me. Geen grote dromen, geen grote plannen of doelen, nee gewoon kleine, schattige haalbare doeltjes om mee te starten. Naar de keuken en terug tien keer per dag. Op de bank wat armspieroefeningen doen. De tuin in, 5 minuten in de ochtendzon, rondje steeg naar de straat en weer terug. Dan 1000 stappen per dag en langzaam opbouwen. 1 Minuut bewegen op je favoriete nummer. Dat wordt na een paar weken misschien 5 minuten dansen. Heel klein beginnen is hier echt het dringende advies. Maar blijf consistent elke dag doen en opbouwen. Ik schreef er een blog over (hoe ik van deze ADHD-paralysis naar 4 miljoen stappen in een jaar ging).

Medicatie

Ik wil hier eerlijk over zijn, omdat ik weet dat medicatie een gevoelig onderwerp is. Ik heb jarenlang geprobeerd zonder medicatie te functioneren. En ja, ik heb het een en ander bereikt zonder. Maar mijn overactieve brein had uiteindelijk zoveel schade opgelopen door stress en anxiety, dat ik het niet meer alleen aankon.

Methylfenidaat (Ritalin) heeft voor mij het verschil gemaakt. Het brengt rust in mijn hoofd. Geen constante piekergedachten, geen onrust, maar eindelijk helderheid. Het helpt me om te focussen en projecten af te maken. Ook helpt het me om weer sociaal actief te zijn, vriendschappen te (durven) onderhouden en ik ben zelfs alweer een beetje aan het daten 😉)

Ik begrijp het als je huiverig bent voor medicatie – dat was ik ook. En misschien werkt het niet voor iedereen. Maar voor mij is het een tool waarmee ik eindelijk mezelf een beetje ‘normaal’ kan voelen. En dat is onbetaalbaar.

Moraal van het verhaal?

Deze tips werken voor mij. Misschien ook voor jou, misschien niet. Maar wat ik vooral wil meegeven, is dat we begrip mogen hebben voor onszelf. ADHD-paralysis is geen luiheid of zwakte. Het is een neurologisch fenomeen. En met de juiste aanpak, hoe klein ook, kunnen we langzaam uit die verlamming klimmen en gaan LEVEN in plaats van OVERLEVEN, want dat hebben we lang genoeg gedaan (en hebben we ook geperfectioneerd inmiddels).

En wat ik ook belangrijk vind om te zeggen dat ik met deze blog geen hoera-verhaal wil afsteken. Zo van: Doe effe wat ik doe en POEF-weg zijn al je zorgen. Want zo werkt het helaas niet. Was het maar zo’n feest. Maar het is te doen. Babysteps….Echt… ❤️

Deel jouw ervaringsverhaal met ADHD flow en paralysis-burnout alsjeblieft hieronder, mag ook anoniem (dan voel ik me ook niet zo alleen 😊 )….

Liefs, Tanja xxx